|
Najnowsze:  Społeczeństwo
Wiara
Dziecko
Młodzież
Małżonkowie
Rodzice
Seniorzy
Codzienność
Duchowni
Kultura i sztuka
|
 Powrót
Odkrywanie „nowej twarzy” i geniuszu miejsca Kudowy-Zdroju  wtorek, 8 lipca 2008, 10:00
Dodał: (Admin)
Artykuł porusza zagadnienie prawie zupełnie nieobecne w literaturze przedmiotu: znaczenie tzw. małej architektury sakralnej jako przejawu pobożności wiernych, w szczególności na terenie Kudowy Zdroju i okolic. (z recenzji)
 | Nisze - Kudowa Słone
fot. T. Fitych |
CZEŚĆ 1. NISZE
Wstęp
Wielki gość Kudowy-Zdroju, ksiądz kardynał Karol Wojtyła, jako papież Jan Paweł II w „małym polskim Rzymie”, położonym malowniczo na siedmiu wzgórzach nad Wisłą, w królewskim Sandomierzu o wielowiekowej historii (osada z X w.), podarował nam jedno z ważkich wyznań:
z wszystkimi tu zgromadzonymi wielbię Boga za to wielkie duchowe dziedzictwo, które w czasach zaborów, w czasach niemieckiej okupacji i w czasach totalitarnego zniewolenia przez system komunistyczny pozwoliło ludziom tej ziemi zachować narodową i chrześcijańską tożsamość.
Trzeba się nam wsłuchiwać z ogromną wrażliwością w ten głos przeszłości, aby wiarę i miłość do Kościoła i Ojczyzny przeprowadzić, przenieść przez próg roku 2000 i przekazać następnym pokoleniom.
Tu z łatwością możemy sobie uświadomić, jak bardzo czas człowieka, czas wspólnot i narodów nasycony jest obecnością Boga i Jego zbawczym działaniem.
(Sandomierz, homilia wygłoszona 12 czerwca 1999 r.).
 | Bukowina, św. Franciszek
fot. T. Fitych |
Czermna z kościołem parafialnym p.w. św. Bartłomieja (to jedna z 20 najstarszych parafii Ziemi Kłodzkiej, najstarsza wzmianka pochodzi z 1354 r.) jest z jednej strony, pomimo błędnych sformułowań zawartych w opracowaniach leksykograficznych, niekwestionowaną „starówką” dzisiejszego miasta Kudowa-Zdrój i – co więcej – doskonale wpisuje się w genius loci „Zakątka Pana Boga”, ma bowiem po swych obu stronach dwie lokalne kapliczki maryjne (kultywowane od lat 30. XIX w.), z drugiej zaś strony jest nie tylko „pomostem” pomiędzy sanktuariami maryjnymi Ziemi Kłodzkiej (aż pięć z nich były znanymi już w średniowieczu), a sanktuariami maryjnymi północnych Czech, [ponadto] i co więcej była jednym z ważnych „węzłów” dla ścieżek i dróg pątniczych (nb. korzystali z niego m.in. nawet pielgrzymi mieszkający w okolicach Brna).
 | Tabliczka pod figurką św. Franciszka
fot. ks T. Fitych |
Jednym z bogactw kulturowych Ziemi Kudowskiej jest obok najstarszej architektury sakralnej, miejsc pielgrzymkowych, kurortów o europejskiej famie (nb. Kudowa z końcem XIX w. była pierwszym kardiologicznym kurortem Niemiec), wód mineralnych, krajobrazów, Parku Gór Stołowych, jest przede wszystkim nadal słabo zbadana i w nikłym stopniu prezentowana kulturowa duchowa i materialna enklawy etnicznej, która została odnotowana w literaturze naukowej jako mieszkańcy tzw. „Czeskiego zakątka”. Podstawowym kluczem hermeneutycznym do zrozumienia sygnalizowanej kultury duchowej i materialnej jest m.in. adagium pochodzące z czasów chrześcijańskiej starożytności. Głosi ono, iż: Duszą kultury jest kultura duszy. Z tego względu w naszych przemyśleniach pragniemy wykorzystać pojęcie tzw. kultury duszy.
W sytuacji kiedy zarówno etnografowie, jak też historycy sztuki, konserwatorzy zabytków sztuki, muzealnicy, a także historycy świeccy jak i kościelni oraz pasjonaci historii swych małych ojczyzn, nie tylko iż nie dokonali nawet inwentaryzacji przejawów życia codziennego mieszkańców Ziemi Kłodzkiej ostatnich stuleci i związanych z nim takich przejawów jak obrzędy i zwyczaje (związane z rytmem roku liturgicznego i kalendarzowego), opowiadania, pieśni, przysłowia i porzekadła ludowe, a wreszcie mała architektura sakralna, ale zarazem nie wyszli poza przyczynkarski wymiar nielicznych publikacji na powyższe tematy, pragniemy skupić naszą uwagę na małej architekturze sakralnej.
Wychodzimy z założenia, że w znacznym stopniu u genezy powstawania oraz pielęgnowania obiektów małej architektury sakralnej, stoi rzeczywistość kultury duszy mieszkańców Ziemi Kudowskiej, naszpikowanej wręcz kapliczkami i krzyżami oraz ścieżkami pątniczymi.
Przechodząc do problematyki małej architektury sakralnej należy zauważyć fakt, że badacze, którzy ją potraktowali przyczynkarsko, dotychczas w zasadzie nie uwzględniali tak istotnej kategorii jak nisze – obecne na ścianach prywatnych budynków mieszkalnych i użytkowych. To właśnie ta kategoria będzie punktem wyjściowym naszych badań.
Inwentaryzacyjno-badawcze prace w kwestii małej architektury sakralnej Ziemi Kudowskiej zawężamy z jednej strony wyłącznie do miejscowości dawnego „czeskiego zakątka” związanego z historycznym rozwojem struktury terytorialnej parafii p.w. św. Bartłomieja w Czermnej (najstarsza wzmianka z 1354 r.), a z drugiej do przestrzeni czasowej ostatnich dwóch stuleci.
 | Kudowa Czermna
fot. ks. T. Fitych |
I. Mała architektura sakralna – nisze
Mając na uwadze fakt, że ludność tych ziem bardzo często była doświadczana wojnami, epidemiami, kataklizmami i trudnymi warunkami atmosferycznymi, dlatego to przez znaczną część interesującego nas okresu czasowego, w celu przetrwania i godnego życia oraz utrzymania swych licznych rodzin tutejsi mieszkańcy ciężko zmagali się z przeciwnościami i ubóstwem.
W tej sytuacji cel, forma i przesłanie nisz domów prywatnych wzniesionych i odnawianych z wielkim wysiłkiem finansowym, z pewnością musiały wypływać z pewnej motywacji, czy też religijności, bądź też z panującego w regionie stylu życia codziennego. Z tego też względu wydają się one być stosunkowo czułym „sejsmografem” pobożności i mentalności, przede wszystkim ich pierwszych właścicieli, jak też osób dziedziczących te budynki, a w innej mierze osób w nich zamieszkałych po II wojnie światowej.
Zatrzymajmy się nad treścią dwóch użytecznych dla nas pojęć: nisza i szczyt domu.
Szczyt – to w architekturze dekoracyjne zwieńczenie elewacji budynku lub jego fragmentów (np. otworów bramowych, okiennych), ukształtowane na kompozycyjnym schemacie trójkąta.
W zależności od stylu architektonicznego szczyt zdobiony jest m.in.: sterczynami, uskokami, wnękami, arkadami, pilastrami.
 | Kudowa Czermna
fot. ks. T. Fitych |
Nisza – wnęka, wgłębienie w fasadzie, murze lub w ścianie wewnątrz budynku o różnym kształcie; przeznaczona do celów zdobniczych i kultowych.
Stawiano w niej figurki, posągi, urny. W okresie manieryzmu stosowano nisze puste, bez elementów dekoracyjnych. W architekturze wgłębienia tego typu bywały najczęściej prostokątne lub półokrągłe, zamknięte u góry półkoliście lub przesklepione w formie konchy, niekiedy zwieńczone gzymsem lub małym frontonem.
Już na wstępie możemy stwierdzić, że mieszkańcy „czeskiego zakątka” wykorzystywali architektoniczny element niszy dla celów w pierwszym rzędzie kultowych, ale także i zdobniczych. Na podstawie przeprowadzonej wiosną 2008 r. wstępnej inwentaryzacji możemy stwierdzić kolejno:
- w dziewięciu ‘dzielnicach’ Kudowy-Zdroju – byłych wsiach i osadach „czeskiego zakątka” – odnotowano istnienie 57 nisz;
- największe natężenie i wymowne zróżnicowanie ich występowania stwierdzamy kolejno w:
Czermnej (59,3% ) = 32 (na szczycie – 24; na ścianie – 5);
Przy czym aż 94 % tutejszych nisz znajdujemy w Czermnej Dolnej i Średniej (konkretnie: do Pomnika Trzech Kultur; od tego miejsca idąc w górę do granicy Czermnej Górnej spotkamy jednie 2 nisze). Ponadto przy głównym szlaku komunikacyjnym Czermnej, tzn. ulicy Kościuszki znajdujemy 20 nisz, a pobocznej ulicy Chrobrego 12 nisz.
Słonem (22,2%) = 12 (na szczycie – 9; na ścianie – 1);
Malej Čermnej (5,6%) = 3 (na szczycie – 3);
Jakubowice (3,7%) = 2 (na szczycie – 2);
Brzozowie, Bukowina, Kudowa, Pstrążna i Žd’arky (1,8%) – 1.
- prawdopodobny czas powstania nisz:
* trzy najstarsze nisze z 57 zachowanych – tzn. pochodzące z ok. połowy XIX w. – znajdujemy na dwóch budynkach usytuowanych w Czermnej Dolnej: z 1844 r. – ul. Chrobrego 31 oraz z 1853 r. – ul. Kościuszki 5 oraz na jednym z kompleksu byłych domów tkaczy – Kościuszki nr 76;
* w okresie od drugiej połowy XIX w. do przełomu XIX/XX w. powstała większość nich czyli około 40;:
* natomiast niezmiernie trudno w sposób jednoznaczny wskazać nisze powstałe po 1945 r., czyli po osiedleniu na tych ziemiach ludności polskiej i w 1972 r. zastąpieniu tymczasowej administracji kościelnej pełną jurysdykcją kościelną metropolity wrocławskiego;
* z kolei z niewielkim współczynnikiem błędu możemy twierdzić iż od końca lat 90. XX w. na nowopowstałych budynkach powstało około 10 nisz lub kultowych zdobień ścian.
Uwagę należałoby zwrócić chociażby na dojrzałe pod względem artystycznym rozwiązanie jakie istnieje w Bukowinie 1 – Orlik (od 1 września 1991 r.): św. Franciszek z Asyżu z ptakami – patron ekologii; oraz na rozwiązanie naznaczone duchem postmodernizmu jakie znajdujemy w Czermnej Dolnej – Kościuszki 1. Tutaj na szczycie domu w 2 prostokątnych niszach (usytuowanych nieco wyżej) umieszczono figurki Matki Bożej z Lourdes, ale niemalże paralelnie w dwóch kolejnych pobliskich niszach znajdujemy już wyobrażenia dwóch krasnali.
 | Kudowa Słone
fot. ks. T. Fitych |
- funkcja kultowa i przesłanie płynące z nisz:
najczęściej występujące figurki:
wobec faktu 9 pustych nisz (co do których nie posiadamy żadnych danych) w kwestii pozostałych 48 nisz możemy powiedzieć, że właściciele poszczególnych domów i ich rodziny czciły naturalnie Trójcę Św., odwoływały się pośrednictwa Pana Jezusa oraz orędownictwa następujących siedmiu świętych:
– obraz Trójcy Świętej (reprodukcja na papierze) na ścianie przed wejściem do tzw. szopki ruchomej, w Czermnej Górnej;
– Pana Jezusa, w pięciu typach ikonograficznych: Praskie Jezulatko (1); Dzieciątko Jezus z krzyżem (1); Jezus chłopiec (1); Pan Jezus (2); Serca Pana Jezusa (2);
– Matki Bożej (27) w ośmiu typach ikonograficznych: Matki Bożej z Lourdes (9 i 1 nieistniejąca); Matki Bożej Królowej świata (5); Popiersia Najśw. Serca MB (1); Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus i symbolem Serca Pana Jezusa (1); Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus w geście błogosławieństwa (2); Matki Bożej Różańcowej (1); Matki Bożej (5); symbolu graficznego Niepokalanego Serca Maryi Panny (1);
– św. Antoniego z Dzieciątkiem Jezus na ręku (3);
– Św. Floriana (3);
– Św. Józefa (3 oraz 3 nieistniejące);
– św. Jana Nepomucena (2);
– Św. Franciszka z Asyżu patrona ekologii (1);
– św. Jadwigi Śl. z bryłą kościoła w prawej ręce (1);
- występowanie kilku wyobrażeń postaci świętych w jednej niszy:
* Czermna Średnia, Chrobrego 36
W łukowej niszy muru umieszczono polichromowane figurki św. Rodziny (od lewej św. Józefa, MB i z przodu kilkuletniego Jezusa). Niszę ozdobiono zewnętrzną obwódką o kształcie odwróconej litery „U” wykonanej z biało-zielonych płytek ceramicznych.
* Czermna Średnia, Chrobrego 107:
w domu wzniesionym współcześnie, w łukowej niszy (obramowanej ciemnozielonym kolorem) znajdujemy trzy gipsowe figurki. W centrum umieszczono największą z nich: Pana Jezusa z prawą dłonią uniesioną do błogosławieństwa oraz symbolem serca na piersi; z lewej strony – nieco niższa figurka MB Królowej świata z Dzieciątkiem Jezus na prawym ręku. Z prawej strony niewielka figurka Najświętszego Serca Pana Jezusa.
* Kudowa-Górna, ul. 1 Maja nr 48:
w domu wzniesionym w 1900 r., na ścianie (równoległej do ulicy) w kwadratowej niszy umieszczone zostały trzy gipsowe figurki: od lewej św. Józef z Dzieciątkiem na lewej ręce; Dzieciątko Jezus trzymające krzyż i Matka Boża.
- zamiana figurki świętego:
* Czermna Średnia, Chrobrego 63:
wcześniejszą figurkę św. Floriana zastąpiono figurką MB z Lourdes;
* Mala Čermna – nr 1:
figurka św. Józefa została zastąpiona figurką Matki Bożej
* Ždárky – 10:
aktualnie w niszy znajduje się obraz MB z Dzieciątkiem Jezus (wcześniej była tu figurka Matki Bożej z Lourdes. Po lewej stronie figurki dostrzegamy krzyżyk, a z prawej sztuczny kwiatek w doniczce.
- łączne występowanie niszy i kapliczki:
* Czermna Dolna, Chrobrego 51:
popiersie Najśw. Serca MB i naziemna kapliczka tzw. „Krzyż A. Rokitenskiego” z 1891 r.;
- zamiany nisz na małe ogrodowe groty i kapliczki:
* Słone – 52:
z powodu wykonywania przyłącza energii elektrycznej niszę z obecną w niej figurką Matki Bożej w koronie i z Dzieciątkiem Jezus na lewym ramieniu przebudowano na niewielkich rozmiarów grotę ogrodową, do której poprowadzono oświetlenie elektryczne.
- najbardziej interesująca forma przesłania:
funkcja kultowa użytego symbolu religijnego i porzekadła ludowego:
 | Kudowa
fot. ks. T. Fitych |
* Kościuszki – 5:
na szczycie domu, widnieje zamiast niszy lub obrazu tym razem napis: „An Gottes Segen * IHS * Ist alles gelegen. Joseph Spata1853”. Przy czym przy skrócie IHS – nad poprzeczną belką H namalowano mały krzyżyk, a pod nią symbol serca (jest to symbol często stosowany prze kamieniarzy drugiej połowy XIX w.).
W całości zapis stanowi zarówno interesującą ozdobę, ale zarazem pełne treści teologiczne przesłanie i ważne chrześcijańskie wyznanie. Należy tu zauważyć, iż IHS to pierwsze trzy litery imienia „Jezus” w języku greckim. Inne wytłumaczenie tego zapisu to również skrót: „In Hoc Signo, ISESUS HOMINUM SALWATOR, Iesus Homo Sanctus, Iesum Habemus Socium”. Trzeci odczyt tego zapisu to skrót znaku Towarzystwa Jezusowego – Jezuitów („IESU Humilis Societas”).
* ujmując rzecz generalnie należy zauważyć i orędownictwo świętych to konkretne przeżywania prawdy zawartej w symbolu wiary.
W Kościele wszyscy wierni uczestniczą w jego świętości; dzięki temu jedyny Kościół Chrystusa stanowi wspólnotę (komunię) wszystkich świętych. Obcowanie Świętych, przypomina Katechizm Kościoła Katolickiego (nr 948), ma dwa znaczenia ściśle ze sobą powiązane: komunia w rzeczach świętych i komunia między osobami świętymi. Kościoły, zarówno Wschodu jak i Zachodu uznają, że komunia z Chrystusem wyrażana i celebrowana w Eucharystii, umożliwia wzajemne wstawiennictwo wszystkich wiernych i wskazuje na jego potrzebę.
Modlitwa za zmarłych i wstawiennictwo świętych, którzy odeszli z tego świata, za wiernymi żyjącymi, wyrażają jedyną i niepodzielną więź – obcowanie świętych.
Wiara w obcowanie świętych wyraża jednak o wiele więcej niż tylko wspólnotę wszystkich wiernych zjednoczonych przez Słowo i sakramenty. Jest ona czymś więcej niż wzajemne dzielenie się dobrymi uczynkami i zasługami przez wiernych żyjących i zmarłych. Jedyny Kościół Chrystusowy istnieje jako komunia, jako nierozerwalna jedność, która jest odbiciem i uosobieniem w świecie komunii trynitarnej: Trójca Święta jest obecna i działa wewnątrz Chrystusowego Kościoła.
- funkcja ozdobna:
* gdy idzie o kształt i usytuowanie nisz:
w użyciu mieszkańców w zdecydowany sposób przeważały nisze „łukowe” (czyli zamknięte u góry półkoliście) – 39 (72,2%); przed niszami prostokątnymi – 8 (14,8%) i skrzynkowymi – 1 (1,8%).
Niewielkich rozmiarów nisze, w większości wypadków, miały bardzo prostą formę (tzn. bez obramowań) i pozostawały zamknięte w postaci oszklonego skrzydła okiennego o odpowiednim kształcie.
szczyt był najczęstszym miejscem sytuowania nisz, bowiem aż w 74% (czyli 40 zinwentaryzowanych przypadkach); ściany domów były już znacznie rzadziej wykorzystywanego do celu bowiem tylko 14,8% (8 przypadków) a inne lokalizacje już tylko w 6 przypadkach.
w dwóch przypadkach na szczycie domu wykorzystano dwie nisze:
* Czermna Dolna, Kościuszki 17 (rozwiązanie współczesne):
2 nisze prostokątne i dwukrotnie figurka MB z Lourdes;
* Czermna Dolna, Chrobrego 19 (rozwiązanie z XIX w.):
2 nisze łukowe i dwie figurki MB oraz Pana Jezusa;
 | Kudowa
fot. ks. T. Fitych |
inne formy zdobienia:
* Kościuszki – 5:
na szczycie domu, pokrytego deskowaniem (ciemnego koloru) widnieje zamiast niszy lub obrazu tym razem treść ludowego porzekadła tzn. napis: „An Gottes Segen * IHS * Ist alles gelegen. Joseph Spata1853”. Jest interesującym fakt, iż asteriski i symbol IHS zostały namalowane białą farbą, a pozostałe słowa napisu bardzo ciemną, która przy pełnym oświetleniu jest praktycznie niewidoczna. Przy czym przy skrócie IHS – nad poprzeczną belką H namalowano mały krzyżyk, a pod nią symbol serca (jest to symbol często stosowany prze kamieniarzy drugiej połowy XIX w.).
szczyty domów, ściany i nisze najciekawsze po względem artystycznym:
zatrzymując się przy najciekawszych rozwiązaniach szczytów należy wskazać chociażby dwa gospodarstwa istniejące Czermnej Dolnej:
* Kościuszki – 5:
na szczycie domu, pokrytego deskowaniem zamiast niszy lub obrazu tym razem widnieje napis: „An Gottes Segen * IHS * Ist alles gelegen. Joseph Spata1853”. Asteriski i symbol IHS zostały namalowane białą farbą, a pozostałe słowa napisu bardzo ciemną.
* Chrobrego – 19:
w szczycie domu znajdujemy dwa pilastry, interesująco rozbudowane elementy gzymsów oraz inne elementy dekoracyjne, nad którymi dominują: 2 nisze łukowe i dwie figurki – Matki Bożej oraz Pana Jezusa.
* Chrobrego – 31:
w domu wzniesionym w 1844 r. znajdujemy jeden z najpiękniejszych XIX-wiecznych szczytów całego „Czeskiego zakątka”. Wśród licznych użytych tu elementów zdobniczych i architektonicznych (wykazują one dużą zbieżność ze szczytem domu przy Chrobrego 19), znajdujemy już trzy pilastry, bogate pod względem artystycznym gzymsy i elementy zdobnicze, nad którymi dominuje niewielkich rozmiarów nisza łukowa z figurką Najświętszego Serca Pana Jezusa i dwoma niewielkimi aniołkami.
* Bukowina – 1:
św. Franciszek z Asyżu – patron ekologii.
II. Park Krajobrazowy i Park Kulturowy
W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku: Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Park krajobrazowy tworzony jest w drodze rozporządzenia wojewody po uzgodnieniu z właściwą miejscowo radą gminy. Tego typu park ma służyć rekreacji krajoznawczej, to znaczy turystyce niepobytowej, wypoczynkowi, a także edukacji.
Aktualnie w Polsce znajduje się 120 parków krajobrazowych (stan na dzień 31 grudnia 2007) o łącznej powierzchni ok. 2,5 mln ha. Natomiast w województwie dolnośląskim mamy dotychczas 12 tego typu obszarów.
Park kulturowy
Pojęcie parku kulturowego pojawiło się po raz pierwszy w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca ubiegłego roku, która weszła w życie w listopadzie 2003 r.. Utworzenie parku kulturowego w rozumieniu wspomnianej ustawy to jedna z form ochrony zabytków. Warto wiedzieć, co tak naprawdę oznacza i jakie prawne konsekwencje pociąga za sobą zastosowanie tego rodzaju ochrony dóbr kultury i przyrody.
Park kulturowy tworzy rada gminy, w formie uchwały. Wcześniej musi zasięgnąć opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Celem utworzenia parku kulturowego jest ochrona krajobrazu kulturowego oraz zachowanie wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej.
 | Kudowa Słone
fot. ks. T. Fitych |
III. Konkluzja
W poprzednich stuleciach autorzy opisujący wyjątkowe piękno, bogactwo i kulturową tożsamość mieszkańców ziemi kłodzkiej używali m.in. terminu Herrgottswinkiel lub Herrgottsländchen, czyli zakątek Pana Boga lub kraina Pana Boga. Pytamy się czy pojęcia te były tylko wyrazem ich romantycznego usposobienia, czy też faktycznie w poetycki sposób syntetyzowały tutejszą kulturę, tożsamość i bogactwo?
Wstępną odpowiedź przynosi nam inwentaryzacja małej architektury sakralnej Kudowy-Zdroju (tzw. „czeskiego zakątka”, aktualnie jest to siedem miejscowości i osad po stronie polskiej i trzy w Czechach). Byłe wsie i osady „czeskiego zakątka” to: Kudowa-Zdrój, Czermna, Brzozowie, Słone, Pstrążna, Bukowina i Jakubowice w Polsce oraz Mala Čermna, Ždárky i Mokřiny w Republice Czeskiej. Jako kryteria badawcze przyjęte zostały dwie kategorie architektoniczne: (1) – nisze, (2) – krzyże, kapliczki, pomniki, dzwonnice, pomniki poległych.
Na obecnym etapie badań możemy powiedzieć, po pierwsze – „kapliczki” żyją, aż jedna czwarta obiektów powstała, albo została poważnie zmodyfikowana w ostatnim półwieczu. Co więcej znaczny procent, bowiem ponad 90% obiektów jest nadal przedmiotem zainteresowania i pielęgnacji, chociaż nie zawsze w zgodzie ze standardami (i to pomimo procesów przesiedleńczych, braku ciągłości kulturowej i niezbyt silnej pozycji materialnej tutejszych mieszkańców).
Po drugie – można powiedzieć, że z kapliczkami jest po trosze tak jak z winem, tzn. im starsze tym bardziej cenne i wartościowe. Otóż w obrębie miasta Kudowa-Zdrój mamy aż 8 obiektów małej architektury sakralnej w wieku od 150 – 186 lat. Co więcej są to kapliczki niezwykle cenne z punktu widzenia religijnego i artystycznego.
Imponująca ilość ponad 170 obiektów (w tym 57 nisz omówionych powyżej), ich rozmieszczenie i stopień natężenia na składowych obszarach naszego miast, wiek oraz wartość artystyczna pomników architektury sakralnej to znaczące dobra kulturowe, które należy pełniej poznać, ochronić, spopularyzować i włączyć w nurt promocji miasta (m.in. turystyki edukacyjnej i kulturowej itd.…).
Interesującym i wymownym jest fakt, że znaczna ilość kapliczek, krzyży i nisz powstała bądź zachowała się w obrębie Dolnej i Średniej Czermnej, której obszar o promieniu 100 m wokół kościoła możemy w pełni uzasadniony sposób nazywać „miejską starówką” (nb. ona też wymagałaby chociażby uporządkowania w kwestii architektury).
Z kolei niższe dane tego typu obiektów na terenie aktualnej Kudowy możemy tłumaczyć, innym i szybko zmieniającym się paradygmatem kulturowym. Bowiem dynamiczny rozwój Kudowy-Zdroju nastąpił z końcem XIX w., a bogaci właściciele coraz bardziej imponujących domów i pensjonatów reprezentowali już bardzo często inne wyznanie i inną kulturę.
Mając na uwadze nadanie Ziemi Kudowskiej nadanie nowej atrakcyjności kulturalno-turystycznej i pogłębienie tożsamości oraz znajomości dziejów, a zarazem nadając wyższą rangę zespołowi miejscowej małej architektury sakralnej, korzystnym byłoby doprowadzenie do powstania kilku czy wręcz zespołu parków kulturowych i krajobrazowych.
Autorem powyższej pracy jest ks. prof. dr hab. Tadeusz Fitych
Bardzo dziękujemy za udostępnienie tekstu!
|
