|
Najnowsze:  Społeczeństwo
Wiara
Dziecko
Młodzież
Małżonkowie
Rodzice
Seniorzy
Codzienność
Duchowni
Kultura i sztuka
|
 Powrót
Drogocenna gra pozorów "Crux gemmata"  środa, 23 kwietnia 2008, 19:00
Dodał: (Admin)
Pojawia się ono w sztuce ok. IV wieku, czyli w czasie, kiedy odnaleziono relikwie. Jego forma ewoluowała, przybierając, w zależności od miejsca powstania danego przedstawienia, różne kształty. Zawsze jednak był to krzyż ozdobiony co najmniej pięcioma klejnotami (na niektórych przedstawieniach jest ich trzynaście: dwunastu apostołów i Chrystus) bądź też ich podobizną, rozłożonymi na ramionach (cztery z nich) i z jednym umieszczonym w centrum, na przecięciu ramion. Wspaniałym przykładem takiego krzyża jest relikwiarz wykonany dla cesarza Konrada II (lata panowania: 1024–1039), stanowiący jedno z insygniów władzy cesarskiej.
Jest to krzyż równoramienny, pokryty złotą blachą, z ramionami ozdobionymi perłami i zakończonymi kwadratowymi płycinami, na których umieszczono czerwone kamienie, każdy z nich otoczony ośmioma innymi. Taka sama płycina znajduje się w centrum krzyża. Pięć czerwonych kamieni ma podwójną symbolikę.
Można dopatrywać się w nich czterech Ewangelistów i Chrystusa jako Bożego Baranka. Pierwowzór crux gemmata odnajdujemy także na mozaikach (np. w Rawennie), gdzie zamiast kamienia na przecięciu ramion znajduje się przedstawienie twarzy Chrystusa lub Baranka z chorągwią nawiązujące do wizji Baranka z Apokalipsy św. Jana:
I mówi do mnie jeden ze Starców: Przestań płakać: Oto zwyciężył Lew z pokolenia Judy, Odrośl Dawida, tak że otworzy księgę i siedem jej pieczęci. I ujrzałem między tronem z czworgiem Zwierząt a kręgiem Starców stojącego Baranka, jakby zabitego, a miał siedem rogów i siedmioro oczu, którymi jest siedem Duchów Boga wysłanych na całą ziemię. On poszedł, i z prawicy Zasiadającego na tronie wziął księgę (Ap 5,6–8).
Tym samym krzyż, będący dla Rzymian i podbitych przez nich ludów symbolem największej hańby, stawał się symbolem tryumfu nad grzechem i śmiercią oraz władzy, którą na drodze takiego zwycięstwa uzyskał Chrystus nad światem:
Godzien jesteś wziąć księgę i jej pieczęcie otworzyć, bo zostałeś zabity i nabyłeś Bogu krwią twoją [ludzi] z każdego pokolenia, języka, ludu i narodu, i uczyniłeś ich Bogu naszemu królestwem i kapłanami, a będą królować na ziemi (Ap 5,9n).
Dzięki temu crux gemmata stała się także symbolem władzy świeckiej i takie właśnie znaczenie ma Krzyż Cesarski, o którym tutaj mowa.
Cesarz, podobnie jak inni władcy średniowieczni, pojmował siebie jako namiestnika Chrystusa na ziemi: jego panowanie tak naprawdę było tożsame z panowaniem Boga. Miał pełnić funkcję służebną wobec swoich poddanych i przede wszystkim wobec Chrystusa. Krzyż ozdobiony klejnotami najpełniej oddawał teologię tej funkcji – na pierwszy rzut oka budzący pragnienie posiadania: pokryty złotem, połyskujący drogimi kamieniami, pociągający swoim harmonijnym kształtem. Ale pod tymi warstwami kryje się pierwowzór: drzewo, na którym Bóg złożył z siebie krwawą ofiarę.
I tu pojawia się druga interpretacja symboliki klejnotów: jest ich tyle, ile ran Chrystusa, a kolor – czerwień, oznacza Jego Krew zmazującą grzechy, a tym samym odbudowującą wspólnotę Boga z ludźmi i przez to także i samą wspólnotę ludzką. Do takiego budowania jedności powołany zostaje także ten, kto podejmuje się sprawowania władzy.
Zdjęte z krzyża kamienie przestają symbolizować cokolwiek – stają się biżuterią, złoto zamienia się w walutę. Po triumfie i panowaniu nie pozostaje nawet ślad, gdyż takie znaczenie ozdobom nadaje to, co one zdobią. Tak samo istotą bycia cesarzem, królem, przełożonym jest ofiara z samego siebie, a nie zewnętrzny splendor. Dobrą ilustracją tego sposobu myślenia jest scena z filmu Ridleya Scotta Królestwo niebieskie.
Z drgającego od upału pustynnego horyzontu wynurza się złoty kształt Krzyża, po chwili widać także armię towarzyszącą relikwiom. Jeden z bohaterów, widząc to, mówi: „Jerozolima przybywa”. W chwilę później jej król – Baldwin IV Trędowaty – mówi do swojego buntowniczego poddanego: „Ja jestem Jerozolimą!” i każe mu całować swoją ropiejącą rękę. Jest to doskonałe utożsamienie – ówczesne Królestwo Jerozolimskie, toczone konfliktami o władzę i ziemie, jest jak gnijące ciało jego króla. Krzyż, król, królestwo są jednym.
Rzadko utożsamienie sięgało tak daleko, ale istota roli sprawującego władzę pozostaje ta sama: panować to złożyć z siebie ofiarę dla dobra wspólnoty. Ofiarę tym trudniejszą, że mającą pozór zaszczytu i bycia kimś szczególnym, przez co także podatną na zafałszowanie. Budzącą zazdrość lub pochlebstwa, lecz nigdy nie spotykającą się ze współczuciem.
autor: Elżbieta Wiater
Powyższy artykuł w całości przeczytasz w kwartalniku "eSPe" 80(1/2008)
Więcej informacji o kwartalniku "eSPe"
przeczytasz tutaj
|
